Europa en de Tweede Kamerverkiezingen 2021 I — PVV en D66
Met de Tweede Kamerverkiezingen op komst — ze staan immers gepland voor 17 maart 2021 — is het weer eens tijd om te kijken naar wat de politieke partijen in het Nederlands parlement van de Europese Unie vinden.
De EU blijft een zeer belangrijk thema en wordt alsmaar belangrijker. Europese beslissingen hebben op bijna elk departement van de ambtenarij en op elk beleidsterrein een impact, van regels tot beleidsbepaling tot de toekomstvisie van hoe een beleidsterrein zich moet ontwikkelen. Dat maakt dat de EU vaak als één verkiezingsthema wordt gezien, maar dat de meeste partijprogramma’s bij een groot aantal andere thema’s verwijzen naar een Europese regelgeving of Europese samenwerking. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de Nederlandse landbouwsectie of de visserij. In beide gevallen speelt Europese regelgeving een grote rol. Ook als het aankomt op thema’s als migratie, buitenlandse handel, klimaat, en corruptie en de rechtsstaat.
Maar wat vinden partijen nou precies van de Europese Unie en Europese integratie? Wat is hun visie voor de EU, en wat kunnen we de komende jare nvan die partijen verwachten?
Categorisering steun voor de EU
Voor de analyse in deze en hieropvolgende posts zal ik, om te bepalen hoe een partij zich verhoudt tot de EU, gebruikmaken van een eenvoudige categorisering. Hans Vollaard en Gerrit Voerman maken het onderscheid tussen eurosceptische en niet-eurosceptische partijen. Die worden dan weer onderverdeeld in hard- en zacht-eurosceptische partijen en europragmatische en eurofiele partijen.
Op basis daarvan kun je zeggen dat beide gevallen van euroscepsis verwijzen naar het idee dat het Europese project te ver is gegaan. Hard-eurosceptische partijen zetten zich ervoor in om als land uit de EU te stappen, terwijl zacht-eurosceptische partijen vaak competenties die bij de EU liggen terug willen zien gaan naar de nationale overheid. Bijvoorbeeld: “wij willen weer de baas zijn over ons eigen migratiebeleid en visserij”.
Europragmatische partijen beschouwen de EU als een arena waar te winnen valt. Als er voor Nederland niets te winnen valt in Brussel (de Europese Commissie en/of het Europees Parlement), moet Brussel niets te zeggen hebben. Maar als het in het belang is van de lidstaat om mee te doen met bijvoorbeeld een Europees klimaatbeleid, omdat dit in het nationaal belang is, dan zal een europragmatische partij pleiten voor méér Europa op dat beleidsterrein. Tevens willen de eurofielen meer EU, en dus een verdere overheving van de competenties naar de Europese bestuurslaag.
Traditioneel zijn de meest pro-EU en anti-EU partijen in Nederland de D66 en de PVV. Laten we de houding inzake de EU van deze twee partijen voor nu eens onder de loep nemen en in latere posts de ‘tussenpartijen’ bekijken (al vallen GroenLinks en FvD, respectievelijk, ook in de categoriën van eurofiele en hard-eurosceptische partijen), afsluitend met een samenvattend stuk mét een mooi overzichtje.
PVV
De PVV heeft nog geen verkiezingsprogramma, en na het enkele A4-tje in 2017, is het niet zeker of de partij dit verkiezingsjaar wel een uitgebreid programma zal presenteren. Tevens is het te betwijfelen of de PVV inhoudelijk zeer veranderd is ten aanzien van de EU en Europese integratie. Voor de volledigheid, hier een greep uit het meest recente Tweede Kamerdebat over de EU-top van 11–12 december 2020. Kamerlid Emiel van Dijk van de PVV aan het woord over het succes van brexit:
Voorzitter. Dan de brexit. Het is een feestelijk moment. Het is bijna zover. De Britten hebben bijna hun vrijheid terugveroverd en die verschrikkelijke EU verlaten. Alle hel en verdoemenis, gepredikt door onder anderen de premier, zijn volledig uitgebleven. De Britten krijgen als eerste het coronavaccin. Ze hebben nota bene vandaag al hun eerste burgers ingeënt. Ze sluiten hun grenzen voor gelukszoekers. Ze hoeven geen 100 miljard euro aan de Europese Unie-begroting en noodfondsen af te dragen. Zo slecht gaat het dus allemaal niet met de Britten.
Het komt er voor de PVV op neer dat de Europese Unie is een superstaat is die ongewenste migratie in de hand werkt, niet democratisch is, veel geld kost en ook nog eens de luie zuidelijke lidstaten steunt in hun wanbeleid, de Nederlandse sovereiniteit inperkt, en nog veel meer. De PVV wil het houden bij een economische samenwerking tussen de Europese lidstaten. In het verkiezingsprogramma van 2012 vinden we daarover dit:
Wij Nederlanders zijn een handelsvolk. Geen land was eeuwenlang zo internationaal georiënteerd als het onze. Onze vlag wappert al eeuwen op alle continenten en alle wereldzeeën. Daarom is economische samenwerking altijd in ons belang. De Europese Economische Gemeenschap, de EEG, was dan ook een uitstekend idee. Landen met een vergelijkbare cultuur die economisch samenwerken is prima. Maar dit project werd gekaapt door lieden die de Groot-Europese gedachte aanhingen en op de proppen kwamen met een superstaat.
Met een dergelijke positionering blijft er vrij weinig ruimte over voor diepgaande analyse of interpretatie. Bottomline: de PVV wil uit de Europese Unie stappen en net zoals het VK een mooi handelsakkoord met de overige Europese landen.
D66
En nu de meest eurofiele partij in het Nederlandse parlement. D66 heeft hun partijprogramma eind 2020 al gepresenteerd. Dus laten we daar eens een kijkje in nemen. Ten eerste is het opvallend dat op hun website met het programma per thema uitgelicht, de EU geen eigen kopje heeft maar de vinden is onder het kopje Een open blik op de wereld. Daar komen zeven onderwerpen aan bod, waarvan er vier uitgesproken ‘Europees’ zijn. Die subthema’s hebben vervolgens specifieke beleidsvoorstellen uitgewerkt. Dit zijn de thema’s:
- Een sterk Europa staat dicht bij mensen: dit heeft voornamelijk te maken met het behoud en de versterking van de democratische legitimiteit van de EU. Daarbij worden lidstaten getoetst op de staat van de rechtsstaat en wordt de invloed van burgers op de EU vergroot, bijvoorbeeld door de versterking van het Europees Parlemement. Ook pleit D66 expliciet voor de verdere federalisering van de EU, bijvoorbeeld door de versterking van de controlerende macht van het EP op de Commissie en het EP’s recht van initiatief om zelf wetten voor te stellen.
- Sterk Europa, sterk Nederland: het idee is dat Nederland samen sterker staat tegenover de grote uitdagingen van onze tijd, zoals de gezondheidscrisis, de klimaatcrisis en de economische crisis. De partij ziet heil in de oprichting van de Europese Arbeidsautoriteit en een vergroting van het EU-budget met “eigen inkomsten door het heffen van Europese belastingen: de CO2-belasting, belasting op plastic en belasting op grote techbedrijven (digitaks)”. We kunnen het niet alleen, dus laten we het vooral samen doen.
- Samen sterker in een veranderende wereld: dit subthema heeft betrekking op diplomatie en internationale politiek. Grootmachten zijn onvoorspelbaar en internationale instituties verliezen aan invloed, dus is het aan de EU om slagvaardig als één blok op te treden op de internationale arena. (Momenteel heeft de EU een Gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid met een diplomatieke dienst en een grote output aan perberichten over internationale onderwikkelingen, maar aan het einde van de dag zijn het de lidstaten die hun eigen buitenlandbeleid hebben.) D66 wil echter één Europees buitenlandbeleid waar de lidstaten dus niet hun eigen plannetjes trekken en deals sluiten met Rusland of China (daar zijn lidstaten heel goed in).
- Beheersbare migratie: dit is van deze vier het meest uitgelichte programmapunt. De partij pleit voor een humane aanpak van migratie en zet zich in voor het versterken van het gemeenschappelijke migratie- en asielbeleid, waarbij dwarsliggende lidstaten sancties krijgen opgelegd.
Samenvattend, D66 is een eurofiele partij die een grotere Europese begroting wil, de voordelen inziet van de verdere federalisering (meer bestuurlijke taken op zich neemt) van de Unie, dat er meer controle wordt uitgeoefend op de lidstaten en dat er meer beleidsterreinen overgeheveld worden naar de EU. Dit alles met democratisering en een grotere rol van de burger op het Europees vlak in het achterhoofd.
Tot slot
Dit is de eerste post waar ik dieper inga op de positionering van Nederlandse politieke partijen ten aanzien van de Europese Unie en Europese integratie. Aan bod komen alle partijen waar in ieder geval één zetel te verwachten valt. Vandaag hebben we een kijkje genomen naar D66 en PVV, de twee partijen die ideologisch het verste van elkaar afstaan inzake de EU.
